Kurban ibadeti; kurban olarak kesilmesi uygun olan hayvanın ibadet niyetiyle, usulüne uygun şekilde kesilmesidir. Omurgalı hayvanlardan insanlara geçen ve genel olarak zoonozlar adıyla bilinen hastalıklar, ülkemizde hâlâ önemli bir halk sağlığı problemi olmaya devam etmektedir. Bununla birlikte, gerek hayvanlara gerekse çevreye yönelik olarak alınacak tedbirlerin, zoonoz hastalıklarla etkin bir mücadele yapılmasında esası oluşturduğu bilinmektedir. Bu sebeple, hayvanlarla insanların temasının daha da arttığı ve yoğun hayvan hareketlerinin olduğu Kurban Bayramlarında, toplum ve çevre sağlığının korunması açısından gerekli önlemlerin alınması büyük önem taşımaktadır.
A) Kurban Satış Yerlerinde Bulunması Gereken Asgari Sağlık, Çevre Sağlığı ve Güvenlik Şartları
Kurbanlık hayvanların bir yerden bir yere nakli esnasında kullanılacak araçların uygun bir şekilde dizayn edilmesi hayvanların araçlara bindirilme ve indirilmesinde uygun rampalar kullanılması gerekmektedir. Hayvanların araçlarla kurban satış yerlerine götürüldüğünde hayvanların kaçmaması için indirim yerlerinde gerekli korkuluklar ve çevrili güvenlik tedbirlerin alınmış olması gerekmektedir.
Kurbanlık büyükbaş hayvanların nakilleri esnasında nakli yapan kişilerin konu hakkında bilgisi ve tecrübesi olmalıdır.
Büyükbaş hayvanların yularları bulunması iplerinin de yeterince sağlam ve uzun olması gerekir.
Kurban satış yerleri zeminin yıkanabilir malzemeden yapılmış kuru ve temiz tutulması gerekir.
Kurbanlık hayvanların satış yerlerinin etrafı branda ve benzeri malzeme ile çevrili üstü kapalı ve hayvan sağlığına elverişli olmalıdır.
Kurban satış yerlerinde vatandaşların sosyal ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri yerlerin bulunması gerekir.
Satış yerlerinde oluşan atık ve pisliklerin görevlilerce günlük olarak alınması ve temizliğinin sağlanması gerekir.
B) Kurbanlık Hayvan Satın Alınırken Dikkat Edilecek Hususlar;
Veteriner sağlık raporu veya menşei şahadetnamesi olmalı
Küpe ve hayvan kimlik kartı bulunmalı
Çok zayıf(kaşeksi) olmamalı, gebe olmamalı, yeni doğum yapmış olmamalı
Çok genç ve etleri olgunlaşmamış olmamalı
Bakışları ve dış görünümü canlı olmalı
Kılları karışık ve mat halde olmamalı
Çevreye karşı aşırı tepkili veya çok duyarsız olmamalı
Salya akıntısı olmamalı
Yüksek ateşi olmamalı
Pis kokulu ishalli olmamalı
Pis kokulu burun akıntısı olmamalı
C) Kesim Yerine Nakil;
Hayvanlar Kurban için kesim yerlerine götürülürken bunları rahatsız edici Hele hele sopa ile vurmak, kuyruğunu burma, kaçarken satırla ayağını kırmak gibi davranışlardan kaçınılmalıdır. Gerektiğinde hayvanlar tek tek gözleri bağlanarak kesime götürülmelidir. Kesim yerine götürülürken hayvanların kaçmalarını ve etrafa zarar vermelerini önleyecek tedbirler alınmalıdır.
D) İdeal Bir Kesim, İdeal bir kesimde amaç ;
Hayvana acı çektirmemek
İyi bir kan akıtmayı sağlamak(boyundan geçen dört borudan mutlaka üçünü kesmek)
Bu işleri hijyenik olarak yapmak gerekir.
Hayvan strese sokulmadan ve uygun bir yöntemle yatırılıp tam olarak kontrol altına alındıktan sonra otuz saniye içinde kesim işlemi tamamlanır.
E) Kesilen Hayvanın Derisinin Yüzülmesi;
Deri yüzme işlemi çoğunlukla bıçakla yapılmaktadır. Ancak bıçakla yapılan yüzümlerde derinin zedelenmemesi ve kesilmemesi için itina gösterilmelidir. Küçükbaş hayvanlarda tulum çıkartma şeklinde deri çıkartılmalıdır. Derinin zarar görmemesi açısından deri ağırlığının en az yüzde 30 oranında 2-4 milim çapında iri tanelere sahip tuz ile iç yüzünde tuzlanmamış alan bırakılmadan tuzlanarak korumaya alınmalıdır.
F) Hayvanın Yüzme İşlemi Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar;
Kesim yeri zemininde kesinlikle toz , pislik ve dışkı gibi şeyler bulunmamalıdır. Bunun için deri, kuyruk altı ve bulaşık bölgeler kan akıtılmasından sonra iyice yıkanmalıdır.
Hiç bir zaman derinin dış yüzü et ile temas etmemelidir.
Sindirim kanalının çıkartılması sırasında et ve sakatat üzerine kesinlikle içerik dökülmemesine dikkat etmek gerekir. Yemek borusunun ve rektumun (göden bağırsağı) bağlanması veya kesimden 12 saat öncesinden aç bırakma işlemine başvurulabilir.
Tüketilebilen ürünlerin tüketilmeyen ürünlerden hemen ayrılması gerekir.
Cinsiyet organlarının ve bağırsakların temiz sakatattan ayrı tutulması ve uygun bir şekilde uzaklaştırılması gerekir.
Kesim yeri zeminine işkembe ve bağırsak içeriği dökülmemelidir.
Yüzme işlemini müteakip gövdenin iç ve dış yüzü, var ise toz, kan, işkembe bağırsak içeriği ve diğer kirleri uzaklaştırmak için ihtiyaç miktarı kadar su kullanılarak yıkanmalıdır.
Yıkamadan sonra gövdenin silinmesinde kesinlikle bez kullanılmamalıdır. Lüzumu halinde kâğıt havlular kullanılmalıdır.
Kesimi müteakip karkasın dinlendirilmesi gerekir.
G) Kurban kesim Yerlerinde Bulunması Gereken Asgari Teknik ve Hijyenik Şartlar;
Kesim yapılacak yerler kolay yıkanabilir, dezenfekte edilebilir yapıda olması zemininde su ve kanın birikmemesi için gerekli yapıda olması gerekmektedir.
Işıklandırma ve havalandırma olmalıdır.
Kesim yerinde içilebilir nitelikte yeterli miktarda ve basınçta su bulunmalıdır.
Ete temas eden alet ve malzemeler ile kesim işinde çalışan personelin ellerinin temizlik ve dezenfeksiyonu için uygun bir sistem bulunmalı
Kesim sonrası oluşan atık ve artıkların ve yan ürünlerinin hijyenik şartlara uygun olarak çevre ve toplum sağlığına zarar vermeyecek şekilde izale ve bertaraf ve tahliyesinin sağlanması,
Hastalıklı organlar ve karkaslar ya en az 2 metre derinliğinde çukurlara gömülü üzerinin kireçle kaplanması veya uygun bir yerde yakılarak imha edilmesi
Kurbanlık kesim yerlerinde orada bulunan insanların sosyal ihtiyaçlarını karşılayacak yerlerin bulunması.
Kesim yerinde hayvanların birbirini görmesini engelleyecek bir düzenlemenin getirilmesi gerekir.
Hayvanların hiç bir şekilde kamu vicdanını rahatsız edecek şekilde ulu orta yol kenarlarında, caddede vb yerlerde kesilmemesi gerekmektedir.
Kesilen hayvanların atık ve artıkları da çevreyi kirletecek etrafı rahatsız edecek şekilde bırakılmamalı bunlar kalın poşetler içerisine konularak ve ağzı bağlanarak çöp arabalarına veya çöp konteynırlarına bırakılması gerekmektedir.
H) Yasal İşlem;
Teknik düzenlemelere uymayanlar hakkında yasalarımızda çeşitli yaptırımlar mevcut olup, insanlarımızın dini vecibelere uygun, yasaların öngördüğü teknik ve hijyenik şartlara uyarak kurbanlarını kesmeleri, toplum ve çevre sağlığı açısından önem arz etmektedir.